BESMELE HER HAYRIN ANAHTARIDIR

Besmele, genel anlamda hayırlı her işin başında Allah’ın adını hatırlamanın, özelde de “Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla” anlamına gelen “Bismillahirrahmanirrahim” cümlesinin adıdır. Her meşru ve anlamlı işin öncesinde besmele çekmek, peygamberler vasıtasıyla nesilden nesile aktarılan bir prensiptir. 

Müslümanların “Bismillahirrahmanirrahim” cümlesi ile ilk tanışmaları Mekke’de nazil olan “Mektup Süleyman’dandır ve Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla (başlamakta)dır.” (Neml. 30)  ayet ile olur. Böylece Resul-i Ekrem (sav) de ilk defa mektuplarında “Bismillahirrahmanirrahim” metnini kullanmaya başlamıştır.

“Besmele”den maksat, Yüce Allah’ı hatırlamak ve O’nun ismini zikretmektir. Nitekim bu konudaki rivayetlerin çoğunda besmele olarak sadece “bismillah” ibaresi yer alırken, kimisinde “bizikrillah” lafzı, kimisinde de “bismillah ve ala milleti Resulillah”  ifadesi kullanılır. Hatta: “Allah’a hamd ederek başlanmayan her anlamlı iş, kesiktir.” (İbn-i Mace, Nikâh, 19) hadisinde, besmele yerine “hamd” zikredilmiştir.

Bu konuda âlimlerimiz, besmele okurken en güzel ifadenin “Bismillahirrahmanirrahim” olduğunu, “Bismillah” demenin de besmele yerine geçeceğini belirtmiştir.

İslâm’ın varlık, bilgi ve değere bakışını şekillendiren besmele, kulluk bilinciyle hayatı anlamlandırır. İster dünyevî ister uhrevî olsun, bir müslüman her meşru ve anlamlı işinin öncesinde besmeleyi okuyup Allah’ı anmakla, Allah Teâlâ’nın ilahlığını (ulûhiyetini), kendisinin de kulluğunu (ubudiyetini) ifade etmiş olur.

Müslüman besmele çekmekle, “Kendi adıma veya başka bir varlık adına değil, sadece Allah Teâlâ adına, O’nun rızasını kazanmak umuduyla ve O’nun izni çerçevesinde bu işi yapmaya başlıyorum.” demiş olur.

Diğer yandan besmele için Yüce Allah’ın doksan dokuz ismi içinden özellikle “Rahman” ve “Rahim” isimlerinin seçilmiş olması son derece anlamlıdır. Besmele çeken bir mümin, Allah Teâlâ’nın engin rahmet ve merhametini ifade eden bu isimleri söylemekle, bütün söz ve davranışlarında rahmet ve merhameti prensip edineceğini ilân etmiş olur.

Yapmaya koyulduğu hayırlı ve anlamlı işe güç yetirebilmesi için gerekli olan takati, Kadir-i Mutlak olan Rabbinden niyaz eder. Kendisinin her an O’nun yardımına muhtaç olduğunu itiraf eder. Bu samimi ve derin kulluk bilinci sebebiyle de merhametlilerin en merhametlisinin yardımını celp eder.

Besmelenin müminler için önemini anlatan bir hadisinde Allah Resulü (sav) şöyle buyurur: “Bismillahirrahmanirrahim ile başlanmayan her anlamlı iş, bereketsiz ve sonuçsuzdur.” (Suyuti, el-Fethü’l-Kebir, II, 303)

Hadisten anlaşıldığına göre, anlamlı her işin ve sözün başlangıcında Yüce Allah’ın hatırlanması, o işin manevi değerinin ve bereketinin artmasına, ayrıca hayırlı ve güzel şekilde neticelenmesine vesile olur. Besmelenin okunmadığı işler ise, bereketten mahrum ve güzel sonuçlardan uzak olur. Şu hâlde besmele, her hayrın anahtarıdır.

Besmelenin hangi tür söz, hareket ve işlerde okunacağını öğrenebilmek için, hadislerde yer alan “zi bal” terkibi büyük önem arz eder. Buna göre anlamlı, önemli, bilinçli ve meşru bütün işler, başlangıcında besmele çekilmesi gereken işlerdendir. Yemek yemekten konuşmaya, abdest almaktan namaz kılmaya, hayvan kesmekten Allah yolunda savaşa gitmeye kadar anlamlı her davranış, bu hadisin kapsamındadır. Diğer yandan suç ve günah sınıfına giren söz ve eylemlerden önce besmele çekilmesi ise, uygun ve doğru bir davranış değildir.

Resul-i Ekrem’in (sav) hayatında besmelenin son derece geniş bir kullanım alanı vardı. Allah Resulü (sav) evden çıkarken, mescide girdiği ve mescitten çıktığı zaman besmele ile dua okurdu. Abdest alınacağı zaman besmele çekilmesini sıkı sıkıya tembih eder, namazda besmele çekmeyi de ihmal etmezdi. Bineğine binmek için ayağını üzengiye basınca, “Bismillah” der, bineğin sırtına yerleşince de:“O bütün çiftleri yaratan, üzerlerine kurulasınız, sonra da, kurulduğunuzda, Rabbinizin nimetini hatırlayasınız ve "Bunu hizmetimize veren Allah'ın şanı yücedir. Bunlara bizim gücümüz yetmezdi. Şüphesiz biz Rabbimize döneceğiz" diyesiniz diye sizin için bindiğiniz gemileri ve hayvanları yaratandır.” (Zuhruf: 12-14)  ayetini okur “Şüphesiz biz Rabbimize döneceğiz” şeklinde dua ederdi. (Ebu Davud, Cihad, 74)

Her işimizin hayırlı olması duamızla en emin olan Rabbime emanet olunuz.