KIRK YIL HATRI OLAN KAHVE DOST MU DÜŞMAN MI?

   15 yy. Yavuz Sultan Selim döneminde Yemen Valisi Özdemir Paşanın kahveyle tanışıp kahveyi sevmesi ve İstanbul’a taşımasıyla beraber kahve serüvenimiz başlar. İstanbul halkı kahveyi çok sever ve bir sürü kahvehaneler açılır. 16.yy ortalarında İstanbul’ a gelen Venedikli tüccarlar kahveyi Avrupaya ‘Türk Kahvesi’ olarak götürürler ve zamanla onların damak zevkine göre kahve;  latte, espresso, amerikano… gibi farklı şekillerde modifiye olur. Kahve kültürel hayatımızda büyük bir öneme sahiptir. ‘1 fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır.’ der büyüklerimiz. Şarkılarımızda bile çok kez yer almıştır bu söz. Sohbetlerimizde, kız isteme törenlerinde, misafirliklerde; ikram etmeye can attığımız en koyu sohbetlerin, güzel anıların yaşandığı kahveyi sağlık açısından inceleyeceğiz. Bakalım kahve bizim için dost mu düşman mı?

   Kahve; kafein haricinde , klorojenik asit, hidrosinamik asit gibi antioksidanlar; magnezyum, potasyum gibi mineraller; riboflavin, niasin gibi vitaminler; tanen, aromatik bileşenler, karamelize karbonhidrat, diterpen alkoller içermektedir. Kahvenin kendisi kalori içermez ancak süt, krema ve şeker eklemesiyle kalorisi oluşmaktadır.

   Kahve güvenilir düzeyde tüketildiğinde içeriğindeki kafein ve antioksidan bileşenler sayesinde zihin açar ve enerji düzeyini arttırır. Kana karışıp beyne ulaşan kafein beyindeki dopamin ve noradrenalin salınımı arttırarak; dikkat , hafıza, refleks gibi reaksiyonlarda artışlar sağlar. Egzersizle birlikte alınan kafein yağ yakımı dediğimiz lipolizi yüzde 3-10 oranında arttırmaktadır. Yani egzersiz öncesi 1 fincan filtre kahve veya sade  türk kahvesi içmek yağ yakımını hızlandıracaktır. Yine nörotransmitter maddelerin artışı depresyon ve yeme bozuklukları riskinin azalmasına katkı sağlar. Antioksidanlar dna hasarına ve oksidasyona  karşı korur. Yapılan çalışmalar düzenli güvenilir düzeyde kahve tüketiminin parkinson ve alzheimer hastalığına; tip2 diyabet ve karaciğer hastalıklarına karşı koruyucu etkisi olduğunu göstermektedir.

   Güvenilir düzey kahve tüketimi ne demek? EFSA(Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi)’ya göre güvenilir düzeyde kafein miktarı Yetişkinlerde günde  400mg, hamile ve emziklilerde günde 200mg,  çocuklarda kg başına günde 2,5-3mgdır.Buda yetişkinlerde günde 4-5 fincan çay/kahvenin güvenilir olduğunu gösterir. Gün içinde yetişkinlerde maximum 2-3 fincan kahve güvenilir ve sağlıklıdır.

    Gereğinden fazla kahve tüketimine bağlı kafein alımı bireylerde çarpıntı ,anksiyete (huzursuzluk),uyku problemlerine neden olur. Yapılan birçok çalışmada, günde 300 mg’dan daha fazla kafein alımının gebe kalmayı geciktirdiğini , kadının doğurganlık oranını azalttığını, yumurtlamayı olumsuz etkilediğini göstermektedir. Gebe kalmak isteyen kadınlar günde max 2 fincan çay/kahve içmeye özen göstermelidirler. Çok fazla miktarda kahve tüketimi idrarla kalsiyum ve magnezyum atımını arttırıp kemik kaybına neden olmaktadır. Bu kaybı dengeleyebilmek için aşırı kahve tüketen kişiler, kalsiyum zengini besinlerden bol miktarda tüketmeye dikkat etmelidirler. Gün içinde çok miktarlarda çay, kahve içmeyen bireylerin kafein eşiği düşüktür. Bu bireyler fazla miktarda çay/kahve tükettiklerinde yüksek kafein alınımına bağlı aşırı salınan dopamin ve noradrenalin damarları büzerek tansiyon yükselmesine; nabız yükselip böbrek damarları genişlediğinde sık idrara çıkma durumu ile karşılaşırlar. Yemeklerle beraber aşırı kahve tüketimi; besinlerdeki demirin tanen tarafından emilmesi engellenerek kansızlık problemlerine; diterpenalkollerin aşırı alıma bağlı kolesterol yükselmesine neden olur.  Tüm bunlar ışığında hipertansiyonu, kalp hastalığı, osteoporozu, ülseri, reflüsü, kansızlığı olan bireyler gereğinden fazla kahve tüketmemeye özen göstermelidirler. Aşırı kahve tüketen bireyler, kahveyi aniden keserlerse ilk birkaç gün baş ağrısı, gerginlik, uyuklama gibi semptomlarla karşılaşabilirler. Bu durumda yavaş yavaş azaltmak onlar için faydalı olacaktır. 

   Kahvenin yararlarından ve zararlarından bahsettik. Kahvenin dost mu düşman mı olduğuna siz karar verin. Bende kahveyi sevenlerdenim. Ama danışanlarıma önerdiğim gibi günde maximum 2 fincan kahve güvenilir, yeterli ve sağlıklıdır. Sağlıcakla, hoşça kalın.