Seben

Bazı yerlerde yer sofrasına verilen isimdir. Yer sofrası denildiğinde akla ilk gelen yere serilen bir örtü gelse de seben adı verdiğimiz ağaçtan yapılmış ve sofra olarak kullandığımız bir eşyamız daha vardır.
Yemek maslarının evlere girmesiyle çekildi hayatımızdan. Ancak köylerimizde hala kullanılan bir eşyadır. Üzeri daire biçiminde büyükçe bir tepsiyi andırır. Yaklaşık yirmi, yirmi beş santim yüksekliğinde bir ayağı olur.
Bir sebenin genişliği ne olursa olsun bir ailenin tamamını etrafında toplar. Özellikle aynı kaptan yemek yenildiği dönemlerde sebenin önemi epey fazladır. Öğün vakti gelip “Sofra kurulacağı” zaman ilk önce yerini seben alır. Evin hanımı öğün zamanı veya yemek zamanı olduğunu belirtmek için “Kızım sofrayı kur” talimatını verir; daha sonra hazırlanmış yemekler seben denilen yer sofrasında yerini alırdır.
Bir evin nüfusu artınca seben denilen eşya ihtiyaca cevap veremez olur. İşte o zaman devreye “sini” yetişir. Sofra kurulurken önce seben yerini alır, ardından sebenin üzerine sizi yerleştirilir. Böylece hem sebenin yüzey alanı genişlemiş olur, hem de yemekten kalkıldıktan sonra temizleme ihtiyacı duyulmaz. Çünkü temizlenecek olan sinidir artık.
Her sofra sonunda seben kendine has köşesine çekilirken sini silinir, yıkanır ve temizlenir. Sonra o da dikey olarak bir yere konur. Nasıl olsa bir daha ki öğüne kadar sofra için kullanılmaz. Ancak sininin işi son zamanlarda sebene göre daha fazladır. Çünkü sebze ve meyvelerin temizlenmesi, pirinç ve bulgur gibi şeylerin taşlarının ayıklanması ve bazı açılmış hamurların geçici olarak muhafazası için sini kullanılır.
Eskiden hemen hemen her evde bulunan sebenler yavaş yavaş azalmaya başladı. Artık bir masa başında sandalyeye oturarak yeniliyor yemekler. Ayrıca herkesin tabakları da ayrı. Ancak sebenin o kendine has birleştirici özelliği yok şimdiki sofralarda.
Belki çok kısa bir zaman sonra ne siniyi ne de sebeni anlatabileceğiz yeni nesillere. Olsun. Biz bir yere kayıt düşelim de başkası da teferruatıyla anlatır olup bitenler.
Yine de bir tavsiyem olacaktır imkânı olanlara. Siz siz olun seben veya sini üzerinde yılda bir de olsa yer sofrasında buluşun sofralarda. Göreceksiniz yediğiniz şeylerin tadı da değişecek.